Бүгінгі таңда заңнамада аударма сөзі жоқ

Соңғы жылдары қазақстандықтар банктік қосымшаларға үйреніп қалған. Олар қосымшаны мобильді аударымдар үшін пайдаланады, көпшілігі кәсіпкерлердің пайдасына тауарлар немесе қызметтер үшін төлем ретінде

Алайда, 2024 жылдың басынан бастап азаматтардың мобильді аударымдары заңсыз кәсіпкерлік қызметті анықтау және салық төлеуден жалтару мақсатында тексерілетін болды.

– Аудармаларға келетін болсақ, бүгінгі күні аудармаларды жүргізуге болмайды. Бірақ тұтастай алғанда, бастапқыда кәсіпкерлерге аудармаларды ешқашан заңды түрде енгізбегенін және аударма құқығы енді енгізілгенін айтқым келді. Жеке тұлға, мен ұлыма ақша аудара аламын немесе ұлым маған бере алады. Ыңғайлы. Бірақ кәсіпкер үшін бізде 166-бап бар, онда Қазақстан Республикасының аумағында барлық ақшалай есеп айырысу, мысалы, қызметтерді алу кезінде немесе ақша қаражатын есептеу кезінде бақылау кассалық аппараты нокаутқа түседі деп жазылған, – деп нақтылады Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының бас маманы Жанна Тұрғанова.

Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті мобильді аударымдарды тексеру заңсыз кәсіпкерлік қызметтің көлеңкесінен шығаруға бағытталғанын атап өтті. Ведомствода еске салды: тауарларға немесе қызметтерге есеп айырысу кезінде мобильді аударымдар, фискалдық чектер бермей-ақ заңсыз. Мұндай аудармаларды қабылдау үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылған.

Мұндай аударымдар БКМ және POS-терминалдарды қолданбай, тиісінше чектер бермей жүргізіледі. Сатып алынған тауар немесе қызмет сапасыз болуы мүмкін, ал чексіз оны дәлелдеу екіталай екендігінде мемлекетттік кірістер басқармасы атап өтті

Ағымдағы жылдың басынан бастап қолма-қол ақшасыз төлемдер бақылауда болады. Күнтізбелік үш ай ішінде ай сайын 100 түрлі адамнан мобильді аударымдар алатындар тексеріледі. Бұл МКК-да кәсіпкерлердің белгісі деп саналды. Бұл ретте жеке тұлғалар әлі де жеке мақсаттар үшін мобильді аударымдарды жасай және қабылдай алады, мұнда ешқандай шектеулер пайда болған жоқ.

Бұл ретте қаржы министрлігі адал бизнесмендер тексеруден өтпейтінін атап өтті. ҚР Қаржы вице-министрі Ержан Біржанов Үкіметтегі баспасөз мәслихатында осындай мәлімдеме жасады.

“Тіпті арнайы салық режимдерінде жұмыс істейтін көптеген кәсіпкерлер қолма-қол ақшасыз төлемдерге оңай бейімделді және QR кодтары арқылы табыс табатын жеке кәсіпкерлік шоттар ашты. Оларға қатысты сұрақтар жоқ. Бірақ азаматтар дүкенге барып, аударым жасауды сұрайтын жағдайларға тап болады. Аудармалардың бұл бөлігі біздің бақылауымызға түсуі мүмкін. Нақты критерийлер бар — үш ай қатарынан әр түрлі адамдардан 100-ден астам төлем болған кезде. Егер бұл ақша аударымдары аударылған ЖК-де анықталса, біз бұл деректерді Екінші деңгейдегі банктерден алатын боламыз. Бұл бақылауға заңды түрде жұмыс істейтін бизнес кірмейді”, – деп түсіндірді ол.

Жыл басынан бері көптеген қазақстандықтар проблемаға тап болған саудагерлер, такси жүргізушілері мен дүкендердегі сатушылар тек қолма-қол ақша төлеуді талап етеді. МКК мұндай талаптың заңсыздығына назар аударады. ҚР «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» Заңына сәйкес Қазақстанда төлемнің бірнеше тәсілі қарастырылған — банк карталарымен, QR-төлемдермен немесе қолма-қол ақшамен. Ал қолма-қол ақшасыз төлемдермен немесе төлем карточкаларын пайдаланудан бас тарту тұтынушылардың құқықтарын бұзады. Бұл үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылған. Бірінші рет-ескерту, ал қайталап бұзған жағдайда — 40 АЕК мөлшерінде айыппұл. Азаматтар қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдаудан бас тартудың барлық фактілері туралы тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік кіріс органдарына жүгіне алады. Айтпақшы, сарапшылар қолма-қол ақшасыз төлем түрінде тауардың бағасын көтеретін сатушылар да заңсыз әрекет ететінін атап өтті. Егер тауардың немесе қызметтің бағасы әлдеқашан белгіленген болса, онда оны белгілі бір төлем әдісіне байланысты өзгерту мүмкін емес.

Қайырымдылық төлемдер Мобильді банктік аударымдар арқылы қайырымдылық төлемдеріне салық салынбайды. Бұл туралы Қаржы вице-министрі Ержан Бижанов мәлімдеді.

«Егер қаражат, мысалы, баланы емдеуге жиналса және пайдаланушының әртүрлі адамдардан 100-ден астам транзакциясы болса, бұл жағдайда бізге тиісті ақпарат келеді. Біз бұл адамға хабарлама жібереміз. Сонымен бірге ол ақшаны не үшін жинағанын және оны қайда жібергенін, кәсіпкерлік мақсатқа ұмтылмағанын айта алады. Мұндай жағдайда салық міндеттемесі болмайды»,-деді вице-министр. Кәсіпкерлік бағыт немесе жарнама болған жағдайда салық міндеттемелері туындайды, деп атап өтті ол. «Ал егер қайырымдылық болса, онда ешқандай салық міндеттемесі болмайды. Қаражатты аудару туыстарының арасында болған кезде де шектеулер болмайды»,-деп қорытындылады вице-министр.

Бұл жайында Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының бас маманы өз жауабын берді.

– Әрине, адам болғаннан кейін тіпті өзімізде әлеуметтік желіде адамды емдеуге ақша жинап жатқандығын көріп, 500-1000 теңге болсын жіберіп жатамыз. Мұны материалдық көмек ретінде қарастыруға болады. Сонда да 100 немесе одан да көп аудармалары үшін шаралар қолданылады. Қалай болғанда да, егер бұл адам кәсіпкер санатына жатпаса, банк қандай жағдайда не болғанын қарастырмай, бұл адам сол тізімге енгізеді. Оны есепте тұрған аумақтық басқармаға жібереді және барлығына жалпы негізде хабарлама жібереді. Егер бұл жеке тұлға болса, оған жеке тұлға ретінде хабарлама жіберіледі. Бұл кәсіпкер сияқты болады және ол жерде ковералды бақылау комитеті өтеді. Әрине, сол жерде мән жайды түсіндіруге болады, – деп түсіндірді Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының бас маманы Жанна Тұрғанова.

Сонымен қатар, өзіміз байқағандай қазіргі таңда осы заң іске асырылып жатқаннан бері әлеуметтік желіде ондайларды жиі көрідеміз.
Ата-аналар комитетінің арасындағы аудармалар

Ата-аналар комитеті арасында да аудармалар болуы мүмкін. Балалар дәптерге, соңғы қоңырауға, лента болсын, өзіне керекті құрал болсын түрлі аудармаларды сол бір ата-анаға жасайды. Ал қазір барлығы балалардан қолма-қол ақша беріп жіберуін өтінеді.

– Мысалы мен ата-аналар комитетінде бармын делік, маған Иванова, Петрованың ата-анасы аударма жасады. Сыныпта ең көбі 35 адам, мұндай санаттар бойынша біз бұл санатқа кірмейміз, өйткені 100-ге дейін жетпейді. Мүмкін, айталық, менің ұлым немесе мен балама күн сайын 10 рет ақша аударамын. Бұл да ол санатқа кірмейді. Ол жерде барлық 100-ден артық адам әртүрлі жандар болуы тиіс. Оның барлығын қадағалап отыратын мамандар бар, – дейді Мемлекеттік кірістер басқармасы.

Жалпы мұның барлығы барлығы тең деңгейде жүру үшін қарастырылған. Бірі өзінің тапқан табысын жасырып, салық төлемей жатса, ал бірі аз тауып жатсада салық төлеп жұмыс жасауда. Бұл жерде түсініксіз жағдай туындауы мүмкін. Сондықтан қазір ай сайын табысынды үнемі растау керек. Айта кету керек, бүгінгі таңда заңнамада аударма сөзі жоқ. Ол оған дейінде заңды түрде болмаған.

Салық деген сөзден қорқудың қажеті жоқ. Ол жерде мысалы таксист айына 300000 теңге табыс тауып жатса, оның 1% ғана мемлекетке төленеді.
Салықтық аударымдар туралы деректер қандай критерийлер бойынша беріледі: Заңнамаға сәйкес, салық сұрауы бойынша барлық банктер 3 ай қатарынан әр түрлі адамдардан айына 100-ден астам аударым алатын жеке тұлғалардың тізімін беруге міндетті.

2023 жылы мемлекеттік қызметшілер мен олардың жұбайлары туралы ақпарат беру басталды. 2024 жылы тізімге Мемлекеттік мекемелердің, квазимемлекеттік сектордың қызметкерлері мен олардың жұбайлары қосылады. 2025 жылы-жеке кәсіпкерлер, компаниялардың басшылары, құрылтайшылары мен акционерлері, сондай-ақ оларда үлесі бар адамдар және олардың жұбайлары. 2026 жылы бұл барлық жеке тұлғаларға әсер етеді.

Барлық жағдайда деректер өткен жылға беріледі. Салық осы адамдарға қатысты тексеруді бастауы мүмкін, содан кейін заңның талабы бойынша кез-келген банк олардың шоттары бойынша барлық операциялар туралы ақпарат беруі керек. Егер сіз тауарлар немесе қызметтер үшін төлемді жеке шоттарға аударымдармен қабылдаған болсаңыз, табыс салығын төлеуіңіз керек. Төлемегені үшін айыппұл қарастырылған: салық сомасының 200% — ы немесе егер салық 50 000 АЕК-тен көп болса, қылмыстық жауапкершілік.

Заңнаманың талаптарын сақтау және айыппұлдардан қорықпау үшін Сіз Kaspi Pay-ге қосыла аласыз, кәсіпкерлік қызмет үшін шот ашып, фискалдық чектерді беру үшін Kaspi кассасын тегін қоса аласыз.

Аяжан СЕРІК,
суретті ұсынған МКБ