Жанжалдарды шешудің жаңа қадамы

Алдағы оқу жылында Қостанай облысының оқу орындарында медиативтік мектептер құрылды. Олар Құсмұрын №2 орта мектебі (Әулиекөл ауданы), Перелеска орта мектебі (Денисов ауданы), №4 орта мектеп (Жітіқара ауданы), Ильичев орта мектебі (Қарасу ауданы), Мичурин орта мектебі (Қостанай ауданы).

Жобаның мақсаты — аймақтағы бес медиативтік мектепте медиация орталықтарын құру және олардың жұмысын сынақтан өткізу. Бұл жоба медиативтік мектептерде медиация орталықтарын құрып, олардың жұмысын сынақтан өткізуге бағытталған. Сол мектептердің бірі — Құсмұрын №2 орта мектебі, онда арнайы медиация кабинеті ашылды. Сонымен қатар, Мичурин жалпы білім беру мектебінде де оқушылар арасындағы қарым-қатынасты жақсарту және түсініспеушіліктерді бейбіт жолмен шешу мақсатында медиация қызметі іске қосылды. Бұл жобаның басты мақсаты — балалар арасындағы жанжалдарды тиімді түрде шешу және мектептегі жалпы ахуалды жақсарту.

Құсмұрын №2 орта мектебі:

медиация арқылы түсіністікке қол жеткізу

Құсмұрын №2 орта мектебінде медиация орталығының ашылу салтанатына аудандық білім беру бөлімінің өкілдері қатысты. Бұл медиация мектебі оқушылар арасындағы жанжалдарды бейбіт жолмен шешуге бағытталған. Мектепте медиация қызметіне жеті оқушы кірді, олардың арасында 11-сынып және 8-сынып оқушылары да бар.

Медиация қызметінің мақсаты — мектептегі әртүрлі түсініспеушіліктерді ушықтырмай шешу. Бұл әдіс арқылы оқушылар жанжалдарды өзара түсіністікпен және бір-бірін құрметтеу арқылы шешуді үйренеді. Медиация орталығының жұмысы балалар арасындағы қарым-қатынасты жақсартып қана қоймай, олардың тұлғалық дамуына, агрессияның алдын алуға ықпал етеді.

– «Ешкімге құпия емес, әрбір мектепте балалар арасында түсініспеушіліктер болып тұрады. Олар әдетте сөз таластан басталып, ақырында жанжалға, тіпті төбелеске ұласуы мүмкін. Мұндай жағдайлардың алдын алу және оларды бейбіт жолмен шешу үшін мектеп медиациясының маңызы зор. Медиациялық мектептер дәл осындай түсініспеушіліктерді шешуге бағытталған. Олардың басты мақсаты – балалардың арасындағы жанжалдарды тиімді түрде шешу, дауларды ушықтырмай, бейбіт жолмен реттеу», — деп атап өтті Әулиекөл ауданының білім бөлімінің меңгерушісі Нұржамал Құлтаева.

Сонымен қатар, мектеп оқушылары медиация кабинетіндегі жиналыстарда шешкен кейстер мен материалдар жинағын жасады. Бұл жинақтар оқушыларға жанжалдарды шешу әдістерін үйренуге және оларды тәжірибеде қолдануға мүмкіндік береді. Медиация орталығының жұмысында оқушылардың белсенді түрде қатысуы олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, түсіністік пен сыйластыққа бейімделуіне әсер етеді.

Мичурин жалпы білім беру мектебінде де медиация қызметі іске қосылды. Бұл қызмет жоғарғы сынып оқушыларына медиация еріктілері ретінде кіші сынып оқушыларына көмектесуге мүмкіндік береді. Бұл қызметтің негізгі мақсаты — оқушылар арасындағы түсініспеушіліктерді бейбіт жолмен шешіп, мектептегі жалпы психологиялық климатты жақсарту.

– «Медиация қызметі бұрыннан бар болғанымен, облыстық жобаға қатысқаннан кейін оның ауқымы арта түсті. Қазір бұл қызметте бес ерікті бар, және олар кіші сынып оқушыларымен тығыз жұмыс істеуде», — деп мәлімдеді мектеп психологы.

Мектеп психологының айтуынша, жоғарғы сынып оқушылары кіші сынып оқушыларына қолдау көрсетіп, жанжалдарды шешуге көмектеседі. Бұл оқушылардың қарым-қатынас жасау дағдыларын дамытады және олардың болашақта көшбасшы болуына ықпал етеді. Медиация қызметі тек жанжалдарды шешуге ғана емес, сонымен бірге достық пен өзара түсіністік атмосферасын қалыптастыруға бағытталған.

Медиация қызметі арқылы жоғарғы сынып оқушылары кіші сынып оқушыларымен түрлі ойындар мен іс-шараларды ұйымдастырады. Бұл балалардың конфликтке уақытын жібермей, достық қарым-қатынас орнатуына септігін тигізеді. Сонымен қатар, еріктілермен ай сайын кездесулер өткізіліп, жанжалдарды тиімді шешу жолдары талқыланады. Бұл кездесулер балалардың өзіндік пікірін білдіруіне, өзгенің пікірін түсінуге және құрметтеуге үйретеді.

«Достық орындығы»: түсіністік пен қолдау символы

Медиацияның негізгі элементтерінің бірі — психологтың бөлмесінде орналасқан «достық орындығы». Бұл орындықта балалар өздерінің уайымдары мен жанжалдарын ашық айта алады және медиация еріктілерінен қолдау табады. «Достық орындығы» — бұл тыңдау мен түсіну мәдениетін дамытатын символдық құрал, әрі мектептің ерекше психологиялық климатының бөлігі болып табылады.

Медиация мектебінің еріктісі Інкәр Әлімжан өзінің осы қызметке қатысуы жайлы былай дейді:

– «Медиацияға қатысқаныма бір жарым-екі жылдай болды. Тек медиатор ретінде емес, мектеп парламентінің президенті ретінде де әртүрлі іс-шараларды ұйымдастырамыз. Әр жиналыста кейстерді шешіп, оқушылар арасындағы түсініспеушіліктерді қалай шешуге болатынын талқылаймыз. Бізде тоғызыншы және оныншы сынып оқушылары да осы бастамаға қатысып жүр».

Еріктілердің рөлі — көшбасшылық пен жауапкершілікті дамыту. Жоғарғы сынып оқушыларының медиация еріктілері ретіндегі рөлі өте маңызды. Олар кіші оқушыларға қолдау көрсету арқылы көшбасшылық қасиеттерін дамытып, болашақ өмірде өздерінің жеке тұлғалық қабілеттерін шыңдайды. Сонымен қатар, еріктілер өзара келісім мен жанжалдарды реттеуге қатысты арнайы тренингтерден өтеді, бұл олардың өмірлік дағдыларын дамытады.

Перелеска орта мектебі (Денисов ауданы), №4 орта мектеп (Жітіқара ауданы), Ильичев орта мектебінде (Қарасу ауданы) де достық орындығы, шағын видеолар, кейстерді шешу сияқты жұмыстар атқарылған. Олар ары қарай түрлі іс-шаралар өткізеді.

Жобаның нәтижелері мен болашағы

Жобаның қатысушылары мектеп медиациясы қызметі оқушылар мен мұғалімдер арасындағы қақтығыстар мен даулы мәселелердің санын азайтады деген үмітте. Сонымен қатар, бұл агрессивті және асоциалдық мінез-құлықтың алдын алуға, коррекциялық жұмыстардың тиімділігін арттыруға және жалпы оқу орнындағы психологиялық ахуалды жақсартуға ықпал етеді деп күтілуде.

Медиация қызметі балалардың бір-біріне құрметпен қарауын, мейірімділік пен қолдаушылық ортасын құруын қамтамасыз ететін маңызды қадамдардың бірі. Мұндай бастамалар балалардың жан-жақты дамуына және достық пен келісімді өмірлік ұстанымдарына айналдыруға ықпал етеді. Жоба аясында «Үздік волонтер-медиатор» байқауы ұйымдастырылмақ, бұл байқау оқушыларға медиацияда өздерін сынап, дауларды бейбіт жолмен шешу дағдыларын дамытуға үлкен мүмкіндік береді.

Бұл бастама мектептегі барлық оқушылардың түсіністік пен сыйластық қағидаларын меңгеруіне септігін тигізеді. Балалар тек медиация еріктілерінен көмек алумен шектелмей, өздері де келісімге келуді үйреніп, дағдыларын қалыптастырады. Осы арқылы олар болашақта азаматтық белсенділік пен қоғамдық жауапкершілікті арттыруға дайын болмақ.

Қорыта айтқанда, медиативтік мектептерде құрылып жатқан медиация қызметі оқушылардың жанжалдарды бейбіт жолмен шешуге үйретіп, олардың қарым-қатынас жасау дағдыларын дамытады. Бұл тек мектептегі ахуалды жақсартып қана қоймай, балалардың жеке тұлғалық дамуына және қоғамдық өмірге дайын болуына әсер етеді.

«Медиациялық мектептердің қызметін ұйымдастыру» жобасы аясында Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы бойынша «Жанашыр бол» қоғамдық қоры арқылы жүзеге асырылуда.

Аяжан СЕРІК,
суретті түсірген
ИП СМАИЛОВ