Дуальды оқыту – теориялық білім мен практикалық даярлықты біріктіретін заманауи білім беру моделі. Бұл тәсіл әлемнің көптеген елдерінде, соның ішінде Қазақстанда да кеңінен енгізілуде және өз тиімділігін көрсетіп, мамандарды даярлау барысында жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Дуальды оқытудың негізгі ерекшелігі — оқу орындары мен кәсіпорындар арасындағы тығыз әріптестік. Студенттер тек теориялық білімді меңгеріп қана қоймай, алған білімдерін практикада қолдануға мүмкіндік алады, яғни өндірістік тәжірибеден өту арқылы кәсіпорындарда жұмыс істеу дағдыларын меңгереді. Бұл түлектерге жұмысқа орналасу барысында жеңілдік береді, себебі олар өз саласы бойынша тәжірибелі мамандар болып табылады.
2021-2022 оқу жылынан бастап Қазақстан колледждеріне академиялық еркіндік берілді. Енді олар жұмыс берушілермен бірлесіп, кәсіби стандарттар мен аймақтық ерекшеліктерге негізделген білім беру бағдарламаларының мазмұнын, оқу мерзімдері мен көлемін анықтап, қажетті жағдайда қосымша пәндер енгізеді. Осылайша, жұмыс берушілер мен оқу орындары тез өзгеретін экономика қажеттіліктеріне сәйкес білім беру бағдарламаларының мазмұнын өз бетінше реттей алады.
Білім беру бағдарламалары студенттерге қажетті біліктіліктерді қысқа мерзімде меңгеруге және жұмысқа орналасуға, қажет болған жағдайда басқа біліктіліктерді қосымша алуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, өндірістік оқыту мен кәсіби практикадан өту кезінде кейбір аймақ кәсіпорындары студенттерге өтемақы төлемін жүргізеді. Мысалы, «Allur» автозауыты, «АгромашХолдинг KZ» АҚ, «KamLitKZ» ЖШС, «Қостанай минералдары» АҚ және басқа да кәсіпорындар тұрақты түрде ішінара өтемақы төлемін жүзеге асырады.
– Дуалды оқыту ҚР Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 21 қаңтардағы №50 бұйрығымен бекітілген дуалды оқытуды ұйымдастыру қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады. 2024 жылы дуалды оқыту аясында 1 288 студент (2023 жылы – 1 282) оқуын аяқтады, оның ішінде 1 132 түлек (2023 жылы – 833) жұмысқа орналасты, бұл 88%-ды құрайды, – дейді облыс білім басқармасы.
Өндірістік оқыту мен кәсіби практиканың формалары, мазмұны және көлемі тиісті мамандық пен біліктілікке арналған қолданыстағы білім беру бағдарламаларына негізделіп анықталады. Техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламалары дуалды оқытуды қолдана отырып, теориялық оқытуды білім беру ұйымдарында, ал өндірістік оқытуды кәсіпорын базасында кәсіби практика түрінде қарастырады. Жалпы кәсіби, арнайы пәндер мен базалық, кәсіби модульдердің оқу уақыты көлемінің кемінде 60%-ы практикалық оқуға бөлінеді.
Оқу процесінің кестесін білім беру ұйымы бекітеді және кәсіпорынмен келіседі. Дуалды оқыту шеңберіндегі әрбір мамандық бойынша колледждерде бекітілген жеке кесте бар. Мысалы, «Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу» мамандығы бойынша «Тігінші» біліктілігіне оқыту мерзімі 1 жыл 10 айды немесе 2 880 сағатты құрайды. Оның ішінде 1 200 сағат – теория, 1 584 сағат – кәсіби және өндірістік практика, 96 сағат – факультативтер мен аттестациялар (аралық және қорытынды). Осылайша, практикалық сабақтардың теорияға қатынасы 75,7%-ды құрайды.
– Өндірістік оқыту мен кәсіби практикадан өту кезінде кейбір аймақ кәсіпорындары студенттерге өтемақы төлемін жүргізеді. Мысалы, «Allur» автозауыты, «АгромашХолдинг KZ» АҚ, «KamLitKZ» ЖШС, «Қостанай минералдары» АҚ және басқа да кәсіпорындар тұрақты түрде ішінара өтемақы төлемін жүзеге асырады, – деп толықтырды басқарма.
Қазақстан Республикасы мен Қостанай облысының ТжКБ жүйесінде дуалды оқыту 2012 жылдан бастап енгізілді. Мысалы, алғашқы белсенді білім беру ұйымдарының бірі – Қостанай автомобиль көлігі колледжі. Ол 2012 жылдан бастап эксперимент ретінде, ал 2017 жылдан бастап дуалды оқытуды ұйымдастыру қағидалары негізінде түрлі мамандықтар бойынша кадр даярлайды.
Аймақтағы тәжірибе көрсеткендей, дуалды оқыту жүйесін енгізу теориялық және практикалық материалды сапалы меңгеруге, кәсіби білім мен тәжірибені кеңейтуге және тереңдетуге ықпал етеді. Сондықтан дуалды оқытуды енгізетін колледждердің саны жыл сайын 2-3 бірлікке артып келеді.
Бүгінде облыста 33 ТжКБ ұйымы (26 мемлекеттік, оның ішінде білім басқармасының қарамағында – 24, денсаулық сақтау басқармасының қарамағында – 2, жекеменшік – 7) жұмыс істейді. Контингенті – 21 694 студент, оның ішінде мемлекеттік тапсырыс бойынша – 18 928 студент немесе 87%.
Дуалды оқыту аясында 2024 жылы 29 колледжде (88%) 6 130 студент (32%) оқытылады. Алдағы жылдары дуалды оқыту бойынша оқитын студенттер санын арттыру жоспарлануда. 2029 жылға қарай бұл көрсеткіш 39,9%-ға (7,7 мың адам) жетеді деп күтілуде.
Дуалды оқыту аясында 400-ге жуық кәсіпорын, соның ішінде облыстың жетекші өндірістері: «Allur» автозауыты, «АгромашХолдинг KZ» АҚ, «KamLitKZ» ЖШС, «Қостанай минералдары» АҚ, «РудныйСоколовСтрой» ЖШС, «Қызылқазан боксит кен басқармасы», Қостанай ұн комбинаты және басқалары тартылған.
Костанайда «аспаз» мамандығы
Костанайда «аспаз» мамандығы бойынша оқыту бірнеше оқу орындарында жүргізіледі. Бұл мамандықты игеруге қажетті барлық білім мен дағдыларды беру мақсатында Костанай көпсалалы колледжі дуальды оқыту бағдарламасын белсенді түрде жүзеге асыруда.
Колледжде қызмет көрсету саласында 203 студент 10130300 «тамақтануды ұйымдастыру» мамандығы бойынша оқиды. Олардың 54-і мемлекеттік тілде білім алуда. 3w10130302 «аспаз» біліктілігі бойынша 106 студент білім алуда. Сонымен қатар, 2023-2024 оқу жылынан бастап, колледжде 10-11 сынып оқушыларына арналған эксперименттік білім беру бағдарламасы бойынша оқушылар да білім алуда, бұл кәсіби білім алуға қолжетімділікті кеңейтеді.
Қызықтысы, осы мамандыққа көбінесе ер балалар түседі, бұл ерлер арасында қоғамдық тамақтану саласына деген қызығушылықтың артқанын көрсетеді.
-10130300 «тамақтануды ұйымдастыру» мамандығы бойынша оқитын студенттер екі біліктілік алады. 3w10130302 «аспаз» және 3w10130301 «кондитер-декоратор». Мұндай даярлық түлектерді нарықта сұранысқа ие әмбебап мамандарға айналдырады. Оқу-өндірістік сабақтар колледждің арнайы зертханалары мен кабинеттерінде өтеді, олар заманауи жабдықтармен жабдықталған, бұл студенттерге соңғы стандарттарға сәйкес білім алуға мүмкіндік береді, – дейді Жадра Ахметова, “Қостанай қызмет көрсету саласы колледжі” КМҚК директорының оқу жөніндегі орынбасары.
Сонымен қатар, колледж қаладағы ірі мейрамханалар мен кафелермен белсенді түрде әріптестік орнатып, студенттерге нақты жағдайларда тәжірибе жинақтауға мүмкіндік береді. Кәсіби кездесулер мен практикалық сабақтар колледждің әлеуметтік серіктестері болып табылатын қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында өтеді.
Айта кету керек, осы мамандық бойынша түлектердің 82%-ы мейрамханаларда, кафелерде және басқа да қоғамдық тамақтану орындарында жұмысқа орналасады, бұл мамандарға деген жоғары сұранысты және колледж түлектерінің кәсіби ортаға сәтті интеграциялануын көрсетеді.
Осылайша, Костанайдағы «аспаз» мамандығы бойынша дуальды оқыту студенттерге тек теориялық білім ғана емес, сонымен қатар қоғамдық тамақтану саласында нақты жұмыс тәжірибесін береді, бұл олардың бәсекеге қабілеттілігін арттырып, еңбек нарығында жұмысқа орналастыру мүмкіндіктерін арттырады.
Аяжан СЕРІК,
суретті түсірген
Лариса БОЖКО
Много сидишь в социальных сетях? Тогда читай полезные новости в группах "Наш Костанай" ВКонтакте, в Одноклассниках, Фейсбуке и Инстаграме. Сообщить нам новость можно по номеру 8-776-000-66-77