2024 жылы бастау алған формат заманауи көзқарастарды біріктіруде

Қазақ халқының тарихында Наурыз мейрамы мыңжылдық дәстүрге ие.

Ежелгі замандардан бері біздің ата-бабаларымыз көктемнің келуімен жаңару мен тіршіліктің қайта оянуын атап өтіп, табиғатпен үйлесімді өмір сүрген. Тарихи деректерге сүйенсек, Наурыз тек күнтізбелік жыл басы ғана емес, рухани тазалық пен қоғамдық бірліктің мерекесі болған. Дәстүрлі түрде бұл күнді көп күн бойы атап өту – ата-бабадан беріліп келе жатқан рухани құндылықтар мен салт-дәстүрлердің ажырамас бөлігі болып табылады.

2024 жылы Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Наурыз мейрамын жаңа форматта – «Наурызнама» онкүндігі аясында өткізу мақсаты қойылды. Бұл жаңалық ұлттық мерекенің мәдени және рухани мазмұнын тереңдетіп, халықтың тарихи ұлы мұрасы мен заманауи көзқарастарын бір арнада біріктіруге бағытталған.

Дәстүрге оралу

Тарихи деректер мен халық ауыз әдебиеті көрсеткендей, Наурыз мерекесі ежелден бері бірнеше күнге созылған. Абай Құнанбаев пен Мәшхур Жүсіп Көпейұлы сияқты ұлы тұлғалар бұл күннің мәнін терең түсіндіріп, оның тек күнтізбелік өзгерісті ғана емес, рухани жаңғыру мен табиғатпен үндестікті білдіретінін атап өткен.

-Ата-бабаларымыз Наурызды тек жаңа жылдың келуі ретінде емес, рухани тазалық, табиғатпен үндестік және отбасылық байланыстарды нығайту күні ретінде қабылдаған. Мереке кезінде орын алған салт-дәстүрлер мен ритуалдар қоғамымыздың рухани мұрасын байытып отыр, – дейді Ілияс Омаров атындағы Қостанай облыстық қазақ драма театрының актрисасы Ақдамен Досанова.

Көп күндік мерекенің тамыры ежелгі наным-сенімдерге, табиғаттың қайта жандануына және күн мен түннің теңелуіне негізделген. Осылайша, «Наурызнама» онкүндіктің қалпына келуі – ұлттың рухани мұрасын сақтап, жаңа заман талаптарына сай бейімдеу болып табылады.

Мерекенің негізгі идеясы – халықты біріктіру, этникалық, діни және әлеуметтік бөлінулерді жою. Өткен жылы Президент Тоқаев қазақ халқына жолдама сөзінде былай деген болатын:

– Ата-бабаларымыз Наурызды жаңа өмірдің басталуы ретінде қарсы алған. Бүгінгі күнде бұл мереке бүкіл ұлтты біріктіріп, әртүрлілікке қарамастан, ортақ дәстүр мен құндылықтарды мерекелеуге мүмкіндік береді.

Құрметті ақсаалдардың пікірі де мерекенің жаңа форматын қолдайды. «Ұлы дала ұрпақтары Қостанай» қоғамдық бірлестігінің мүшесі Мақсат Арыстанов балалық шағындағы наурызды былай деп еске алады:

– Менің бала кезімде Наурыз бүкіл ауылды бір шаттыққа бөлеп, дастархан басында, үлкендердің ақыл-кеңестерімен өтті. Осындай дәстүрдің қайта жандануын қазіргі жастар да сезініп, рухани бірлігімізді нығайтады деп сенемін.

Онкүндік атаулары

Жаңа форматқа сәйкес, елдің түкпір-түкпірінде 800-ден астам шара өткізілмек. Әрбір күн мерекенің белгілі бір тақырыбына арналып, қоғамның әртүрлі салаларын қамтитын болады. 14 наурыз – Көрісу күні (Амал мерекесі) кездесулер мен татуласу, жаңа қарым-қатынастардың басталуы күні. Бұл күнде адамдар бір-бірімен аман-есен кездесу, ынтымақтастық пен достықтың негіздерін нығайтады. 15 наурыз – Қайырымдылық күні, әлеуметтік көмек пен қайырымдылықтың баса көрсетілетін күні, мұқтаж жандарға қолдау көрсету мен қоғамдық бастамаларға жәрдемдесу іс-шаралары өткізіледі. 16 наурыз – Мәдениет және ұлттық салт-дәстүр күні, ұлттық мәдени мұра мен дәстүрлерді насихаттау мақсатында көрмелер, концерттер, халық қолөнерінің шеберлік сабағы ұйымдастырылады. 17 наурыз – Шаңырақ күні, отбасы мен туыстық байланыстарды дәріптеу, үлкендерге құрмет көрсету мен ұрпақтан-ұрпаққа берілетін салт-дәстүрлерді қайта жандандыру күні. 18 наурыз – Ұлттық киім күні, қазақ халқының ұлттық киімдерін, тарихын, сән мәдениетін паш ететін шаралар өткізіледі, бұл күні ұлттық нақыш пен дәстүрлердің мәні айқын көрінеді. 19 наурыз – Жаңару күні, жеке тұлғалық және қоғамдық жаңғыруға, жаңа бастамаларға ұмтылу, өзіңді және айналаңдағы адамдарды жаңарту туралы ой қозғайтын күн. 20 наурыз – Ұлттық спорт күні, дәстүрлі спорт түрлері мен ұлттық ойындар, спорттық жарыстар арқылы дене шынықтыру мен бірлікті арттыруға арналған шаралар ұйымдастырылады. 21 наурыз – Ынтымақ күні, этникалық және ұрпақаралық байланыстарды нығайту мақсатында фестивальдер мен мәдени кештер өткізіліп, қоғамдағы бірлік пен ынтымақтастықты арттыру көзделген. 22 наурыз – Жыл басы, күн мен түннің теңелуіне орай, табиғатпен үйлесімділікті, тепе-теңдікті, жаңару мен қайта жандану символикасын бейнелейтін күн. 23 наурыз – Тазару күні, рухани және физикалық тазалықты, экологиялық сананы арттыруға бағытталған іс-шаралар, экологиялық акциялар мен қоғамдық жұмыстар өткізіледі.

Әр күнгі шаралардың қатарында этноауылдар, жәрмеңкелер, халықтық ойын-сауық кештері, дәстүрлі тамақтану мен өнер көрсету іс-шаралары ерекше орын алады. Бұл іс-шаралар арқылы халық өз салт-дәстүрлерін сақтап, жастарды рухани құндылықтарға баулиды.

Мерекенің жаңа форматы, оның көпқырлы болуы, ұлттық мұра мен заманауи тенденцияларды біріктіруі қоғамда үлкен резонанс тудырып отыр.

– Наурызнама – бұл мереке ғана емес, сонымен қатар ұлттық дәстүрлер мен қазіргі заман талаптарының үйлесімділігі. Әрбір азамат өз тарихымен, ата-бабаларымыздың салт-дәстүрлерімен танысып, рухани байлығымызды сезінуі керек, – дейді ҚХА Қостанай облыстық жанындағы «Ұлы дала ұрпақтары Қостанай» қоғамдық бірлестігінің төрағасының орынбасары Гүлжамила Сүндетбаева.

Сонымен қатар, мерекеге қатысты аталған шаралардың көпжақтығы қоғамның барлық топтарын қамтуға мүмкіндік береді. Әлеуметтік бастамалар, еріктілер іс-шаралары және қоғамдық көмек көрсету жобалары арқылы халық өз қауымдастығының мәселелерін шешуге үлес қосады. Бұл – бір жағынан, ұлттық дәстүрлерді сақтауға, ал екінші жағынан, заманауи мәселелерді шешуге бағытталған маңызды қадам.

Өткен мен болашақ көпірі

«Наурызнама» онкүндігінің негізгі идеясы – өткен мен болашақты, түрлі мәдениеттер мен дәстүрлерді бір ортаға жинау. Бұл мереке әр жастағы, әр ұлттан келген және әр сенім ұстанатын азаматтарды біріктіріп, ортақ ұлттық сананы қалыптастырады. Қазіргі заманның күрделі мәселелері аясында әрбір қазақ өз тарихымен танысып, ата-бабаларының рухани мұрасын бағалап, жаңару мен даму жолында күш-жігерін жұмсауы қажет.

Комитет мәдениет қызметінің басшысының айтқаны бойынша, «Наурызнама» онкүндік мерекесінің жаңа форматы – бұл жеке қарым-қатынастар мен қоғамдағы өзара түсіністік пен ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған платформа. Ол дәстүрлі рәсімдерге жаңа серпін беріп, халық арасында өзара сыйластық пен бірлікті арттырады. Бұл тек көктемнің келуін ғана атап өтетін күн емес, ол әрбір азаматқа жеке және қоғамдық деңгейде жаңару мен өзгерістерге ұмтылудың символы. Мереке арқылы жастар өз тамырларын, тарихын ұғынып, ұрпақтан-ұрпаққа берілетін құндылықтарды бағалай түседі. Сонымен бірге, ол әлеуметтік, мәдени және экологиялық жобалар арқылы қоғамды біріктіріп, болашаққа сеніммен қарауға мүмкіндік туғызады.

Осылайша, «Наурызнама» онкүндік – бұл ұлттық дәстүрлерді заманауи талаптармен үйлестіре отырып, қоғамды жаңартып, рухани байытатын ерекше оқиға. Әрбір қазақ өз мерекесіне деген құрметін сезініп, өз тарихы мен мәдени мұрасын бағалап, болашаққа бағытталған ынтымақтастық пен бірліктің нышаны ретінде Наурызды атап өтеді.

Наурыз құтты болсын – бұл мереке әрбір жүректі жылытып, рухты көтеріп, еліміздегі бейбітшілік пен татулықтың, әлеуметтік және рухани жаңарудың символына айналсын.

Аяжан СЕРІК,
суреттер архивтен алынды