2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда кредитті өтеуде қиындықтарға тап болған азаматтардың мерзімі өткен берешегін реттеу тәртібі іске асады. Ол барлық несиелік ұйымдарға – банктер мен микроқаржылық қызмет ұйымдарына қолданылады.
Заңнамалық талаптарға сәйкес кредитор қарыз алушыны ол басталған сәттен бастап 20 күн ішінде туындаған кешіктіру туралы хабардар етуге міндетті.
Хабарламада кредиттік ұйымдар азаматтарға кредит бойынша төлемдер жасау және мерзімі өткен берешекті оның мөлшерін көрсете отырып өтеу қажеттігі туралы хабарлайды, әйтпесе бұл қарыз алушы үшін жағымсыз салдарға әкеп соғады, сондай-ақ қайта құрылымдау мәселесі бойынша кредиторға жүгінуге болатындығы туралы хабарлайды. Өз кезегінде, мерзімі өткен қарыз алушылар ee басталған күннен бастап 30 күн ішінде өтініш беруі керек. Қарыздарды қайта құрылымдау үшін кредиттік ұйымға.
– Қарыз алушының өтініші міндетті түрде қабылдануға, тіркелуге, есепке алынуға және банк пен МҚҰ қарауға жатады. Өз өтінішінде борышкер кешіктірудің пайда болуына байланысты көрсетуі, мүмкін қайта құрылымдаудың өз нұсқаларын ұсынуы және өз міндеттемелері бойынша төлеуге мүмкіндігі жоқ екендігін көрсетеді. Қарыз алушы несие берушіге өзінің қаржылық және әлеуметтік жағдайы туралы ақпарат беруі керек, кірістердің жоқтығын азайту фактісін құжаттауы керек, бұл оның міндеттемелерін толық орындауға мүмкіндік бермейді, – дейді Өндірістік емес төлемдерді әкімшілендіру бөлімінің бас маманы Сәуле Ералиева.
Сұратылған құжаттарды ұсынбау қарыз алушының өтінішін қараусыз қалдыру үшін негіз болып табылады. Несие беруші өтінішті қарыз алушыдан құжаттардың толық пакетін алғаннан кейін ғана қарайды. Ол сондай-ақ төлем қабілеттілігі, қарыз алушының әлеуметтік жағдайы, кепілді тұрғын үйдің бірегейлігі, қарыз бойынша міндеттемелердің адал орындалуы сияқты факторларды ескереді. Және 15 күнтізбелік күн ішінде жауап беруі керек. Банк немесе МҚҰ қарыз алушы ұсынған банктік қарыз/ микрокредит шартының талаптарына өзгерістерді қабылдай отырып, микрокредиттің банктік қарыз шартының талаптарын өзгерту бойынша өз ұсыныстарын бере алады немесе себептердің дәлелді негіздемесін көрсете отырып, бас тарта алады.
Қарыз алушы немесе кредитор ұсынған қайта құрылымдау шарттары: сыйақы мөлшерлемесін төмендету, негізгі борыш немесе сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыру, өтеу әдісін өзгерту, қарыз мерзімін ұлғайту, борыштық жүктемені азайту түрінде болуы мүмкін, мысалы, бұл мерзімі өткен негізгі борыш, сыйақы, тұрақсыздық айыбы және төлемдер мен комиссиялардың өзге де түрлері. Ұсыныстардың тағы бірі-ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті өз бетінше сату немесе кепіл мүлкін несие берушіге беру арқылы шегіністі ұсыну, міндеттемені сатып алушыға беру арқылы жылжымайтын мүлікті сату.
Шарт талаптарына өзгерістер енгізу банк немесе МҚҰ осындай шешім қабылдаған күннен бастап 15 күнтізбелік күн ішінде жүзеге асырылады. Егер қарыз алушы қарызды қайта құрылымдау шарттары бойынша кредитормен келісімге келе алмаса, ол Қаржы нарығын реттеу және дамыту жөніндегі ҚР агенттігіне жүгінуге құқылы. Бұл ретте қарыз алушы банкке немесе МҚҰ-ға өзінің өтінішін Растауды және өзара қолайлы шешімге қол жеткізбеуді міндетті түрде ұсынуы тиіс. Сондай-ақ, қарыз алушылар ипотекалық қарыз шартынан туындайтын келіспеушіліктерді реттеу үшін Банктер туралы Заңға сәйкес банк омбудсманына жүгіне алады.
Қарызды өтеудің бірыңғай тәртібі туралы толығырақ Агенттікке «1459» нөмірі бойынша Call-орталық арқылы немесе «fingramotaonline» мобильді қосымшасы арқылы білуге болады.
– Соттан тыс банкроттықты Мемлекеттік кірістер басқармасы қарайды. Өтініш EGOV және «E-salyk Аzamat» электрондық үкімет порталы арқылы беріледі. Екінші деңгейдегі банктер, микроқаржы ұйымдары, коллекторлық агенттіктерге қарыз болған жағдайда. Оған қоса қарыз 5,5 млн теңгеден аспайды, яғни 1600 АЕК және 12 айдан артық өтелмеген болса. Айта кететін жайт, мемлекеттік тіркеуде тұрған мүлік болмауы керек. Маңызды факторлардың бірі банкпен, микроқаржы ұйымымен борышты реттеу туралы құжаттың болуы. Егер қарыз 5 жылдан астам уақыт өтелсе-жоғарыда аталған барлық шарттар ескерілмейді, – дейді маман.
Банкроттықтың салдары жайында да айт кеткен жөн. Біріншіден, банктерден және микроқаржы ұйымдарынан 5 жыл қарыз алуға тыйым салынады. Екіншіден, қайта банкроттық 7 жылдан кейін мүмкін. Ал үшіншіден, банкроттықтан кейін 3 жыл ішінде мүлікті сатып алуды бақылау (мониторинг) жүзеге асырылады.
Облыс бойынша 1779 өтініш түсті. Банкроттық рәсімі 15,2% аяқталды. 59% жасы 18 – ден 41 жасқа дейін, 42 – ден 65 жасқа дейін 39,5%, 66 және одан жоғары 1,6%, АӘК 5,8%. Мерзімі 5 жылдан астам 12.8%.
Аяжан СЕРІК,
суретті түсірген
Лариса БОЖКО
Много сидишь в социальных сетях? Тогда читай полезные новости в группах "Наш Костанай" ВКонтакте, в Одноклассниках, Фейсбуке и Инстаграме. Сообщить нам новость можно по номеру 8-776-000-66-77