«Міржақып. Оян, қазақ!» фильмі 21 қыркүйектен бастап халықтың назарына ұсынылды. Алайда, екі жетіден соң көрсетілімнен алып тасталғани еді
Осыдан кейін әлеуметтік желіде халықтың сұранысы бойынша аталмыш кино экранға қайта оралды. Дегенмен, фильмнің саяси астары туралы қауесет халық арасында бірден тарады, алайда режиссер Мұрат Есжан, сондай-ақ Qazaqstan телеарнасының құқық иегері прокат мерзімі бастапқыда қысқа мерзімге жоспарланғанын айтып, оны жоққа шығарды. Бірақ, халық наразылығының күшеюінен кейін жалға беру ұзартылды.
«Міржақып. Оян, қазақ!»- алты бөлімнен тұратын телехикаяның көлемді материалы негізінде фильмнің нұсқасы жасалған. Картина біздің тарихымыздағы ең жарқын және қайғылы тұлғалардың бірі – Алаш-Орда көшбасшыларының арасында болған Мыржақып және ХХ ғасырдың басындағы қазақ ұлт-азаттық қозғалысының тарихын баяндайды. Дулатов жаңа қазақ ұлттық әдебиетінің бастауында тұрған, бірегейлік пен мәдениетті сақтауды жақтаған серпінді ақын, жазушы болды.
– «Оян, қазақ» шыны керек, мұндай фурор тудырады деген үш ұйықтасақ, түсімізге кірген емес. Халықтың қызу қолдауын көргенде небір ғаламат сезімдерді бастан кешірдік. Сол үшін патша көңілді көрерменге тағы мың мәртебе алғыс. Бүгін мына бір азырақ түйткілді жайтты қозғасам деймін. Көрдіңіздер ме, көрмедіңіздер ме, желідегі сүйінішке һәм күйінішке толы жазбалар мен айтпалардың арасында өзге халыққа, басқа ұлтқа кіжінген, тілдеген, бүгінгі демократиялық, құқықтық, бейбіт құндылықтарымызға қабыса бермейтін де пікірлер бой көрсетіп қалып жатты. Бұл – кезінде Міржақып көтерген «оян» ұранының да, бүгінгі фильмнің де басты идеясын дұрыс түсінбегендік. Патша заманындағы әйгілі цензор Смирновтың өзі Міржақыптың «Оян, қазағы» жастарды білім-ғылымға, қазақ оқығандарын бірлікке үндейді деп баға берген, – дейді фильм режиссері Мұрат Есжан.
Филмь төрт бөлімнен тұрады. Біріншісі «Құпия әдебиет» деп аталады, ондағы оқиғалар 1911 жылы Қызылжар және Омбы қалаларында орын алады. Жақында Дулатов өзінің «Оян, қазақ!» қазақ халқын оянуға және бостандыққа қол жеткізуге шақырып, халық арасында бұл туралы ынталы сөз бар. Сондай-ақ, ол «қазақ» қоғамдық-саяси газетін шығару үшін қаражат пен баспагерлерді іздейді. «Ағыбай қылышының» екінші бөлімі бізді 1918 жылға дейін жеткізеді. Мұнда біз 1917 жылғы төңкерістен кейінгі қирау мен хаосты және бұрынғы империяны шарпыған азаматтық соғыс құйынына түскен қазақтарды көреміз. Дулатов айтқандай, «бір жағынан – Колчак, екінші жағынан – Кеңес өкіметі». Алаш-Орда көшбасшылары Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов және Мыржақып өзі халыққа мемлекеттік құрылымның неғұрлым қолайлы нұсқасын табуға тырысып, қызылдармен де, ақтармен де келіссөздер жүргізуге бастамашы болады. Ең дұрысы-Федерация құрамындағы Қазақ автономиясы. Алайда, бұл сол немесе басқа ресейліктерге ұнамайды.
Көрермендірдің айтуынша, фильмнің осы бір сәтінде екі елдің арасында наразылық тудыратын кездер бар. Қазақ жастары ресей халқын жақтырмауы, намысты оятып, қиын қыстау кезеңді еске түсіргендігі, кейбір жанды екі ойлы қылып қойғандығы рас.
«Қара мысық» фильмінің соңғы бөлімі 1929 жылы басталып, Дулатовтың өміріндегі ең қорқынышты және сол кездегі сөзсіз кезеңді және азаматтық ұстанымы мен идеалдары бар кез келген адамды қамтиды. – Шыныменде фильм жақсы деңгейде түсірілген. Біздің қаламызда түсірген сәттер көп кездеседі екен. Осы киноны көріп намысым оянып кеткендей. Біз Міржақып Дулатұлын, Алаш зиялыларын білеміз. Ал өсіп келе жатқан ұрпақ білмейді, орыс тілінде сөйлеп, сайрап жүреді. Тіпті, кейбірі орысша білмегені үшін сөз естейді емес пе, – дейді көрермендердің бірі Арайлым Бақдаулет.
Прокаттың үшінші аптасында күн сайын толық залдарды жинады. Қаламыздың үш кинотеатрында да көрсетілім уақытыда ұзартылып, күніне бірнеше рет көрсетілді. Соның өзіндеде зал лық толы болды. Фильмнен көзіне жас алмай қайтқан көрермен болмады.
Аяжан СЕРІК
Много сидишь в социальных сетях? Тогда читай полезные новости в группах "Наш Костанай" ВКонтакте, в Одноклассниках, Фейсбуке и Инстаграме. Сообщить нам новость можно по номеру 8-776-000-66-77