Жүзеге асырылып жатқан жобалар мен олардың нәтижелері

Сыбайлас жемқорлықпен күрес — Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі.

Ол тұрақты бақылауды, қоғамдық ұйымдармен өзара іс-қимылды және сыбайлас жемқорлық қаупін жою үшін жаңа тәсілдерді енгізуді талап етеді. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға және оны азайтуға бағытталған түрлі жобалар жүзеге асырылуда. Қостанай облысы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі департаментінің басшысы Бауыржан Ұзынжас пен Қостанай облысы бойынша департаменті басшысының бірінші орынбасары Рүстем Тоқбергенов өткен тоғыз айдағы жұмыстың қорытындысын айтып, бірқатар нәтижелі жобаларды таныстырды.

«Бизнеске жол» жобасы

Қостанай облысында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі негізгі жобалардың бірі – «Бизнеске жол» жобасы. Бұл жоба шағын және орта бизнесті қолдауға және кәсіпкерлерде кездесетін әкімшілік кедергілерді жоюға бағытталған. Кәсіпкерлер көбінесе құжаттарды ресімдеу кезіндегі кідірістер, мемлекеттік органдардың негізсіз бас тартуы, бюрократия және сыбайлас жемқорлық қаупі сияқты қиындықтарға тап болады. «Бизнеске жол» жобасы кәсіпкерлерге осы қиындықтарды ескеруге көмектеседі.

– 2024 жылдың 9 айында 45 кәсіпкермен кездесу өткізіліп, олардың өтініштері қаралды. Нәтижесінде 36 кәсіпкердің мәселесі оң шешімін тапты. Бұл жоба кәсіпкерлерге нақты көмек көрсетіп жатқанын көрсетеді, әкімшілік мәселелерді шешуге ықпал етеді.

Жобаның көмегіне жүгінген бір кәсіпкер рұқсат құжаттарын алуда қиындықтарға тап болған. Мәселе қысқа мерзімде шешіліп, оның бизнесі кідіріссіз әрі шығынсыз жалғасуға мүмкіндік алды. Бұл жоба аясында мемлекеттік органдар азаматтар үшін қолжетімді бола түскенін және өзара әрекеттесу үдерісінің ашықтығын көрсетеді, – дейді Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Қостанай облысы бойынша департаменті басшысының бірінші орынбасары Рүстем Тоқбергенов.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы волонтерлік

Тағы бір маңызды бағыт — «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы волонтерлік» жобасы. Бұл бастама аясында еріктілер мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қызметін бақылауға белсенді қатысып, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтауға және жоюға көмектеседі. 2024 жылы Қостанай облысында 100-ден астам ерікті осы жобаға қосылып, сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға өз үлестерін қосты.
Волонтерлердің негізгі міндеттерінің бірі – мемлекеттік сатып алуларды қадағалау. Мониторинг барысында әртүрлі мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілеріне 197 хат жолданды. Бұл жұмыс 505 миллион теңгеден астам қаржының үнемделуіне әкелді. Еріктілердің үлесі де айтарлықтай, олар 151,8 миллион теңгенің сақталуына ықпал етті.

Мемлекеттік сатып алуларды бақылау барысында 150 миллион теңгеден астам сомаға келісімшарт бағасын көтеру әрекеті анықталды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы волонтерлердің араласуының арқасында бұл қате түзетіліп, бюджет қаражатының айтарлықтай сомасы үнемделді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің тағы бір маңызды бағыты – ұзақ мерзімге созылған құрылыс объектілерін бақылау. Құрылыс жұмыстары уақытылы аяқталмаған жобалар тек құрылыс саласына ғана емес, әлеуметтік салаға да әсер етеді, өйткені құрылыс мерзімінің кешігуі бюджет қаражатының тиімсіз жұмсалуына және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің пайда болуына әкеледі.

Қостанай қаласында құрылыс мерзімі кешіктіріліп жатқан 5 нысан анықталды. Волонтерлер бұл объектілерге тұрақты түрде барып, талдау жүргізеді, ұсыныстар береді және тиісті мекемелерге хаттар жібереді. Осы жұмыстардың нәтижесінде құрылыс процестері жеделдетілді. Атап айтқанда, әуежай ықшам ауданында орналасқан көпқабатты тұрғын үй волонтерлердің белсенді араласуынан кейін пайдалануға берілді.

Қостанайдағы ұзақ мерзімді құрылыс нысандарының бірінде құрылыс жұмыстары ұзақ уақытқа созылған. Волонтерлер талдау жүргізіп, процесті жеделдету бойынша бірнеше ұсыныс енгізді. Осы ұсыныстар ескеріліп, нысан белгіленген мерзімде аяқталып, кезекте тұрған отбасылар өз пәтерлеріне қоныстанды.

Нақты жағдайлармен жұмыстан басқа, жүйелі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтауға бағытталған аналитикалық жұмысқа үлкен көңіл бөлінеді. 2024 жылы Қостанай облысындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл департаменті 5 сыртқы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау және 6 сыбайлас жемқорлыққа қарсы мониторинг жүргізді. Осы шаралар нәтижесінде спорт, төтенше жағдайлар, жол құрылысы, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, ауыз сумен қамтамасыз ету сияқты салаларда 60-тан астам сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталды.

Бұл аналитикалық жұмыстың негізгі аспектілерінің бірі – ауыл шаруашылығы саласын бақылау. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын өндіретін кәсіпкерлер үшін электр энергиясының тарифтеріне байланысты жүйелі бұзушылықтар анықталды. Бұл бұзушылықтар белгілі бір кәсіпкерлердің мүддесін лоббилендіру арқылы сыбайлас жемқорлық қаупін туғызды.

Ауыл шаруашылығы саласындағы талдау мысалы, электр энергиясы тарифтері бойынша мәселені қарағаннан кейін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет мемлекеттік органдарға тиісті ұсыныстар енгізді. Осы шаралардың арқасында 20 шағын және орта бизнес субъектілері жеңілдікті тарифтер бойынша келісім-шарттар жасасты. Бұл оларға ай сайын 180 мың теңге, ал жылына 2 миллион теңгеден астам қаражатты үнемдеуге мүмкіндік берді.

Кәсіпкерлерді қолдау «Бизнеске жол» жобасы арқылы

«Бизнеске жол» жобасы шағын және орта бизнеске қолдау көрсету жұмыстарын жалғастыруда. Жоба аясында кәсіпкерлердің өтініштері қаралып, әкімшілік кедергілер, негізсіз бас тартулар және мемлекеттік органдар тарапынан кешіктіру мәселелері шешілуде. Жобаның негізгі мақсаты – бизнес пен билік арасындағы кедергілерді жойып, олардың арасындағы диалогты жеңілдету.

Кәсіпкерлерге қолдау көрсету мақсатында мемлекеттік органдардың өкілдері де кездесулерге шақырылады. Олар кәсіпкерлерге кеңес беріп, сұрақтарына жауап береді. Осылайша, мәселелер тек шағымдар арқылы ғана емес, мемлекеттік құрылымдармен бірлескен жұмыс арқылы шешіледі.
Бір кездесуде кәсіпкерлер ауыл шаруашылығы саласындағы қаржыландыру қиындықтары мен орман аймақтарындағы қауіпсіздік шараларын сақтау талаптары туралы мәселе көтерді. Мемлекеттік органдардың өкілдері жауап беріп, бұл шектеулерді жою үшін мүмкін болатын шешімдерді ұсынды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мониторинг және қоғамдық бақылау

Мемлекеттік органдардың қызметін қоғамдық бақылауға үлкен мән берілуде. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және оның профилактикасы бойынша атқарылған жұмыстардың нәтижелері тұрақты түрде облыс әкімі жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл комиссиясында және Қоғамдық кеңесте талқыланады. Бұл тек мемлекеттік органдардың қызметін бақылауға мүмкіндік беріп қана қоймай, қоғамның сыбайлас жемқорлық проблемаларына назарын аударады.

Қоғам алдындағы ашықтық пен есептілік сыбайлас жемқорлыққа қарсы орглықтың жұмысында маңызды рөл атқарады. Департамент барлық жобалар бойынша алынған нәтижелерді халыққа және бұқаралық ақпарат құралдарына жеткізуді жалғастырады. Бұл ашықтық қоғамда сенімділікті арттыруға, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте жұртшылықтың белсенді қатысуына ықпал етеді.

Қостанай облысында жүзеге асырылып жатқан жобалар сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімді құралдары болып табылады. Әрбір жоба қоғамның әртүрлі топтарына, соның ішінде кәсіпкерлерге, волонтерлерге және қарапайым азаматтарға бағытталған. Бұл жобалардың негізгі мақсаты – сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту, мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз ету және халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру.

«Бизнеске жол» жобасы арқылы кәсіпкерлер кездесетін проблемалар жедел шешіліп, бизнеске қолдау көрсетілді. Кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік органдармен өзара іс-қимылы жеңілдеді, бұл өз кезегінде бизнестің дамуына оң ықпал етті.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы волонтерлік жобасы шеңберінде волонтерлердің белсенді қатысуы мемлекеттік сатып алулардағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік берді. Бұл тек бюджетті үнемдеуге ғана емес, сонымен қатар қоғамның мемлекеттік басқару жүйесіне сенімін арттыруға ықпал етті. Құрылыс объектілерінің мониторингі жобасы ұзақ мерзімді құрылыстарды аяқтауға ықпал етіп, тұрғын үй кезегінде тұрған азаматтардың мәселелерін шешті. Бұл жоба тұрғындардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға және олардың мемлекеттік бағдарламаларға деген сенімін нығайтуға бағытталған.

Аналитикалық жұмыс және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау ауыл шаруашылығы саласындағы жүйелі бұзушылықтарды анықтап, оларды жою бойынша нақты шараларды қабылдауға мүмкіндік берді. Мұның нәтижесінде кәсіпкерлер электр энергиясының тарифтерін төмендету мүмкіндігіне ие болды, бұл олардың бизнесін дамытуға оң әсер етті.

– Қостанай облысында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бағытында жүзеге асырылып жатқан жобалар өз тиімділігін көрсетіп отыр. Әрбір бастама азаматтардың құқықтарын қорғауға, мемлекеттік органдардың ашықтығын қамтамасыз етуге және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға бағытталған. Бұл жобалар сыбайлас жемқорлықпен күрестегі маңызды қадамдар болып табылады және болашақта да қоғамның қолдауымен жалғасын табатыны сөзсіз, – дейді Қостанай облысы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі департаментінің басшысы Бауыржан Ұзынжас.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің жұмыс нәтижелері тек мемлекеттік құрылымдарға ғана емес, сонымен бірге қоғамдық ұйымдарға және әрбір азаматқа қатысты екенін ескерсек, осы жобалар арқылы қоғамның барлық салаларына ықпал ететін үлкен өзгерістердің болатынын айтуға болады. Қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске белсенді қатысуы — бұл біздің болашақтағы табыстарымыздың кепілі.

Аяжан СЕРІК,
суретті ұсынған
антикор